Đây là một món ăn dân dã, giản dị được nhiều người ưa thích và biết đến. Cho đến tận bây giờ, có biết bao nhà khoa học, nhà nghiên cứu văn hóa mất nhiều thời gian để tìm hiểu mà vẫn chưa tìm được lời giải đáp: Bánh cuốn có từ bao giờ và danh tính của ông tổ nghề?. Chỉ biết rằng, món ăn đó đã có từ rất lâu đời và được đi vào văn chương của các nhà văn Thạch Lam, Vũ Bằng, Tô Hoài, Lý Khắc Cung,… Đến nay bánh cuốn Thanh Trì đã khẳng định được thương hiệu trên thị trường, được Cục sở hữu trí tuệ công nhận và trao Quyết định công nhận nhãn hiệu tập thể “Bánh cuốn Thanh Trì” năm 2015; ngày 09/3/2024 UBND quận Hoàng Mai đã tổ chức lễ đón nhận Bằng công nhận danh hiệu “Làng nghề truyền thống Hà Nội” đối với làng nghề bánh cuốn Thanh Trì, phường Thanh Trì theo Quyết định số 78/QĐ-UBND ngày 05/1/2024 của UBND thành phố Hà Nội.

Nghề truyền thống bánh cuốn Thanh Trì mang cả những giá trị tri thức dân gian về quy trình sản xuất bánh được thực hiện theo tuần tự từ khâu lựa chọn gạo tẻ cho đến khi sản xuất thành sản phẩm bánh cuốn trắng, mỏng, mướt nhẹ, thanh mát và mang cả tri thức về kỹ thuật chế biến sản phẩm bánh cuốn mang nét đặc trưng riêng của
Thanh Trì. Xưa người dân Thanh Trì dùng bếp than và tráng bánh thủ công bằng tay, còn ngày nay người dân Thanh Trì đã sử dụng máy xay bột nước bằng điện, tráng bánh bằng nồi điện nhằm giảm bớt sức lao động của con người và tránh ô nhiễm môi trường. Bánh cuốn Thanh Trì hiện nay vẫn giữ nguyên những kỹ thuật làm bánh cổ truyền từ thời xa xưa mặc dù ngày nay công nghệ và máy móc có thể giúp làm bánh nhanh hơn, năng suất hơn nhưng lại không tạo ra được những chiếc bánh thơm ngon nên người dân Thanh Trì không sử dụng máy để tráng bánh.

Nguyên liệu làm bánh thì đến nay vẫn vậy, bao gồm gạo, mỡ hoặc dầu ăn để phi hành lá, hành củ. Bánh cuốn Thanh Trì không có hàn the hay chất bảo quản. Nó được chia làm 2 loại, đó là bánh cuốn lá (gồm lá bánh cuốn mỏng tang được quệt vào giữa chút hành lá phi thơm màu nâu sậm và bánh cuộn nhân thịt gồm có thịt xay, mộc nhĩ, hành khô). Đặc sản Bánh cuốn Thanh Trì đặc biệt ở chỗ bánh tráng bằng tay mỏng tang, chiếc bánh nhỏ như nửa vầng trăng mà không nơi nào có thể tráng được.

Hiện nay, làng nghề truyền thống còn bảo tồn được các dụng cụ làm bánh cũ như: Nồi đồng điếu, cối xay gạo bằng cối đá xanh, giàng để cối, cầu để bánh, vành khuôn tráng bánh bằng tre, que tre cất bánh, gáo và muôi bằng gáo dừa, vại nước mưa…  Mỗi khi phường Thanh Trì tổ chức hội thi nghề truyền thống là các hộ gia đình, tổ dân phố lại tái hiện lại quang cảnh làng nghề xưa với các vật dụng cổ truyền.

Chuyên trang du lịch Traveller nổi tiếng của Úc đã đưa món bánh cuốn
Việt Nam vào top 10 những món ngon hấp dẫn nhất thế giới và khuyến khích các du khách nên thử. Đó cũng là một trong những món ăn nằm trong thực đơn Quốc yến chiêu đãi Tổng thống Donaild Trump khi đến thăm Việt Nam. Tháng 6/2018 Tổng thống cộng hòa Nauru cùng phu nhân cũng đã tới thăm, trải nghiệm và thưởng thức đặc sản bánh cuốn tại chính làng nghề Thanh Trì.

Trong những năm qua chính quyền địa phương phường Thanh Trì đã luôn quan tâm đến công tác giữ mối quan hệ, hợp tác với các hiệp hội làng nghề Việt Nam nhằm quảng bá thương hiệu bánh cuốn Thanh Trì cho cộng đồng và xã hội với mong muốn hình ảnh bánh cuốn được gìn giữ và phát huy nét đẹp truyền thống, món ăn giản dị, gần gũi của người Hà Thành.  

Với lợi thế về giao thông đường thủy, cảnh quan mặt nước, cây xanh là điều kiện tốt để thực hiện các không gian phục vụ cộng đồng, tạo dựng cảnh quan tham quan, vui chơi, nghỉ ngơi, quảng bá làng nghề của phường, bố trí không gian phân khu triển lãm, lưu dấu quá trình hình thành phát triển làng nghề nên UBND phường
Thanh Trì sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan, chủ động nghiên cứu, đề xuất xây dựng phương án duy trì, phát triển làng nghề bánh cuốn Thanh Trì hoạt động gắn với du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm; tổ chức đào tạo nhân cấy nghề cho thế hệ kế cận tại làng nghề; tạo điều kiện cho các hộ sản xuất làm nghề tham gia các chương trình xúc tiến thương mại, hội chợ triển lãm nhằm quảng bá sản phẩm. Trong giai đoạn tiếp theo, phường cũng sẽ tiếp tục đề xuất xây dựng Dự án công viên văn hóa - làng nghề truyền thống tại khu vực vùng bãi sông Hồng, phường Thanh Trì, quận Hoàng Mai, Hà Nội. Dự án lựa chọn nghiên cứu thực hiện trên một phần diện tích 17,8ha đất bãi bồi ven sông Hồng, chiều dài 2km tiếp giáp sông Hồng.

Với lịch sử hình thành và phát triển hàng trăm năm, cùng các giá trị về lịch sử, văn hóa, kinh tế, du lịch thì Làng nghề bánh Cuốn Thanh Trì cần được bảo tồn, phát huy và phát triển ngày càng bền vững cùng những giá trị mới mang tính thời đại và trở thành điểm nhấn du lịch sinh thái của Thủ đô. Trong đó tập trung bảo tồn, phát huy các giá trị truyền thống của làng nghề, phát triển làng nghề gắn với công tác quản lý môi trường và phát triển du lịch./.

Nguồn: phường Thanh Trì

Phạm Thị Thanh Phương